روسیه سرزمین نویسندگان ماندگار، به عنوان یکی از کشورهای صاحب نام در خلق آثار ادبی توانست با نویسندگانی همچون تالستوی، داستایفسکی، چخوف، لرمانتف و ... آثاری مانند پدرسرگئی، آنارکارنینا و جنگ و صلح را در گنجینه ادبی جهان ماندگار نماید. آثار ادبی کلاسیک در روسیه همواره طرفداران خود را دارد و به نظر می رسد چنین آثاری که بخشی از هویت ملت کتابخوان روس هستند، با گذر زمان به گرد و غبار فراموشی سپرده نخواهند شد. هر کدام از آثار ادبیات کلاسیک روسیه، نشانه ای از روایت تاریخ است. تاریخی که در آن انسانیت، باورها و اعتقادات، ارزشهای اخلاقی، دردهای اجتماعی و آزادی و رهایی اندیشه به اعجاز واژه ها سپرده می شوند تا برای همیشه جادوانه بمانند.
هر ساله کتابهای بسیاری توسط نویسندگان در ژانرهای متفاوت به نگارش در می آیند. برخی از آنها در شمار کتابهای پرطرفدار قرار می گیرند و برخی تنها می توانند با تعداد بسیار محدودی از خوانندگان در شمار آمار نشر سالانه رخ نمایی کنند.
با بررسی آمار چهار سال اخیر یعنی از سال 2019 تا نیمه اول سال 2022 میتوان گفت، مطالعه کتب نویسندگان خارجی در روسیه طرفدار بسیاری پیدا کرده است. توجه و علاقه روس ها به مطالعه کتابهایی با ژانر علمی-تخیلی، فانتزی و کاراگاهی قابل تامل است. این مهم با مراجعه به سایت رسمی اتحادیه کتاب روسیه قابل استناد است.
سه کتاب به عنوان پرفروش ترین کتاب در سال 2021 و نیمه اول سال 2022 توسط خوانندگان روس برگزیده شده اند.
فردریک بکمن[1] که آثارش در طول چهار سال اخیر در شمار پرفروش ترین کتاب خارجی در روسیه و البته در جهان بوده است، در سال 2021 با کتاب « مردم مشوش[2]» بار دیگر توانست در لیست پرفروش ترین ها قرار بگیرد.
روایت داستانهای بکمن ساده است. ساده اما واقعی . واقعیتی که از شدت حقیقت باورنکردنی به نظر می رسند، اما همین حقایق باورنکردنی هستند که به گذران روزهای انسان مفهوم زندگی می بخشند. در کتاب « مردم مشوش» با نگاهی انسانگرایانه همراه با طنزی روان و جذاب ماجرای گروگانگیری سال 1973 در شهری کوچک در نزدیکی استکهلم به داستانی پندآموز به روایت قلم درآمده است . مفهومی که شاید انسانها بارها و بارها با آن دست و پنجه نرم کرده اند و آن مفهوم چیزی جز انسان بودن نیست .
مردم مشوش تنها ریسمانی است از هزاران ریسمانی که انسانها را به یکدیگر تنیده کرده. انسانهایی که ممکن است بیشتر از یکبار یکدیگر را نبینند اما بی آنکه بدانند همانند زنجیر با گره هایی کور به یکدیگر متصل شده اند.
بکمن در این رمان روایتی متفاوت از انسانیت و انسان بودن دارد. انسانیت مردمی که به ظاهر ممکن است باور و اعتقادی در آنها نبینیم اما در باطن، رفتارهای تامل برانگیز آنها خواننده را به فکر فرو می برد که براستی باور و اعتقاد چیست و چگونه تعریف می شود؟! داستان حکایتی متفاوت از مردمی مشوش و مضطرب است که با وجود غم و اندوه عمیقی که قلب آنها را احاطه کرده است، تلاش می کنند آرامش را به زندگی انسانی دیگر هدیه دهند.
اثر دیگری که به عنوان پرفروش ترین کتاب خارجی در روسیه برگزیده شده، کتاب مانگا « ناروتو»[3] است. مانگا، نوعی کمیک یا رمان گرافیکی است که از ژاپن نشات گرفته شده. کتاب مانگای ناروتو اثر ماساشی کیشیموتو[4] کتاب پرطرفدار دیگری است که فیلم و سریال این مجموعه داستان، توسط ژاپن بارها تولید شده است و همچنان ادامه دارد.
ناروتو اوزوماکی پسر بچه دردسرسازی است که با کارهای خارق العاده ای که انجام می دهد قصد دارد به یک نینجای بزرگ و معروف تبدیل شود، اما مردم عادی از او بیزار هستند و سعی می کنند از او کناره گیری کنند. ناروتو علت این رفتار مردم را نمی داند تا اینکه متوجه می شود زندگی او به اتفاقی که در گذشته در سالیان دور رخ داده گره خورده است.
مانگا ناروتو داستانی تخیلی است که در طول سالیان گذشته، بارها اکران تصویری در قالب فیلم، سریال و حتی بازیهای کامپیوتری داشته است. در سال 2021 این داستان در قالب کتاب محبوبیت چشمگیری در میان جوانان روسیه داشته است.
کتاب سوم که در لیست سه کتاب پرفروش قرار دارد و توسط ویکتور پلوین[5] نویسنده معاصر و شناخته شده روس نوشته شده، کتاب « ترانس اومانیسم [6]INC » است. این کتاب بصورت غیر مستقیم به گونه ای ادامه آثار پیشین پلوین است. آثاری همچون Batman Apollo, Empire V, iphunk 10 .
ترانس اومانیسم هجدهمین اثر پلوین نیز دارای داستانی تخیلی و البته ماورایی است. در این اثر پلوین قصد دارد ادامه رمان iphuck 10 را دنبال کند. موضوع کتاب روایتی از سیصد سال بعد دارد، زمانی که احساسات انسانها دچار تغییرات بنیادی شده، احساس زیبایی، زشتی، نفرت، حس بویایی ، مزه غذاها و حتی عشق در دنیای بیرون دیگر معنای سابق را ندارد.
کتاب از هفت داستان کوتاه شکل گرفته که با یک خط داستانی مشترک به یکدیگر متصل می شوند.
روزگار خلق شده در اثر تنها به ثروتمندان اختصاص دارد و تنها آنها هستند که می توانند حیات جادوانه داشته باشند. بدین ترتیب با پیشرفت علم و تکنولوژی ثروتمندان در مقابل پرداخت مبالغی هنگفت می توانند مغز را از بدن جدا کنند و آنها را به محفظه هایی مانند شیشه بسپارند. این محفظه ها در شرکت بزرگ ترانس اومانیسم INC نگهداری می شود. محققان معتقدند که نورون های مغز نسبت به سلولهای بدن پیر نمی شوند، بنابراین ظرفیت نگهداری مغز تا سالهای طولانی امکان پذیر است. بدین ترتیب شرکت با نگهداری مغزها توانایی کنترل جزئیات زندگی هر فرد را بدست می آورد.
سهام این شرکت متعلق به بانکداران و افراد ثروتمند است و ... ادامه داستان که البته گریزی به تاریخ سیاسی روسیه از زمان گذشته تا دوران کنونی نیز داشته است.
مفهوم ترانس اومانیسم: یک مفهوم فلسفی و همچنین یک جنبش بین المللی است که در سال 1957 در کتاب « بطریهای جدید برای شراب جدید» توسط « جولیان هاکسلی» نویسنده، انسان گرا و نظریه پرداز انگلیسی مطرح شده است.
طرفداران این جنبش معتقدند که علم و فناوری برای بهبود توانایی های ذهنی و جسمی انسان بوجود آمده و انسان باید توانایی استفاده صحیح از این فناوری را کسب نماید . ترانس اومانیست ها در حقیقت آن جنبه از وجود انسان مانند: رنج، بیماری، پیری و مرگ را نامطلوب می دانند و تلاش می کنند با کمک فناوریهای پیشرفته آنها را از بین ببرند. هدف اصلی این جنبش تکامل بی پایان انسان بر اساس آخرین دستاوردهای توسعه علمی و فناوری است.
ترانس اومانیسم جنبشی است که پس از اومانیسم بوجود آمد ، معادل فارسی اومانیسم « انسان گرایی» و معادل ترانس اومانیسم را می توان به « فرا انسان گرایی» تعبیر کرد.
از دیدگاه اومانیست ها، تنها زمانی انسانها می توانند به عنوان یک انسان کامل شناخته شوند که به اوج ارزش های اخلاقی و انسانی دست یابند. این تکامل را خود انسان کسب کرده و هیچ رد و نشانی از خالقی وجود ندارد. اومانیست ها خود را خالق خود می دانند. پس از این جنبش، بطور طبیعی این انتظار می رود که تئوریهای گوناگون در پی جنبش اومانیسم ظهور یابد.
جنبش هایی مانند ترانس اومانیسم و بعد پسا اومانیسم که هر کدام با اندکی تفاوت در نهایت یک هدف را دنبال می کنند و آن هدف چیزی جز جادوانه بودن انسان و مولفه هایی همچون تناسخ روح، مبارزه با ادیان ، با پروردگار و یا هر مولفه دیگری که به گفته اومانیست ها باعث تحقیر و محدودیت انسان می شود .
چنین جنبش هایی در طول دهه های اخیر بارها و بارها از طریق فیلم های سینمایی و یا سریال های خارجی معرفی شده اند، اما در سالهای اخیر با سرعت غیرقابل باوری در کتابها نفوذ کرده اند.
رمان ترانس اومانیسم همانگونه که از عنوانش پیداست، محتوایی خارج از این جنبش ندارد . اما نکته قابل تامل این است، مردم روسیه که با ادبیات کلاسیک فاخری همچون آناکارنینا، جنگ و صلح، آثار چخوف ، بولگاکوف، پوشکین، لرمانتوف و ... که روایت کننده دنیایی حقیقی از روزگار خویش بوده اند، حالا چگونه علاقه مند به مطالعه آثاری علمی تخیلی مانند مانگای ژاپنی و آثاری مانند کتاب ترانس اومانیسم شده اند. این بدین معنا نیست که ملت کتابخوان روسیه از آثار کلاسیک خود روی برگردان شده اند، بلکه بدین معناست که گاهی سیاستهای فرهنگی هستند که تصمیم می گیرند و در نهایت با انتخاب آنها گیشه فیلمها و یا سهم فروش برتر کتابی به چند ده میلیون روبل میرسد. از طرفی تبلیغات در حوزه ترویج جنبش های اومانیسم، ترانس اومانیسم و خلق آثار علمی تخیلی، ایجاد جذابیت هایی همچون قهرمانان زن در داستان و تکامل انسان با کمک علم و خارج از اراده خداوند تا اندازه ای قدرتمند بوده که توانسته مخاطبان بسیاری را از آن خود نماید.
با بررسی آمار تولید فیلم در ژانر علمی تخیلی از سال 2000 تا سال 2022 اثرگذاری تدریجی و گام به گام همراه با پیشرفت در نمایش جلوه های ویژه و سکانس های جذاب آشکار می شود.
سال 2004 اولین فیلم با عنوان «نگهبان شب» در ژانر علمی تخیلی تولید شد و توانست مخاطبان داخلی بسیاری را جذب خود نماید. در واقع در تاریخ سینمای روسیه این فیلم به عنوان نخستین فیلمی بود که نسخه برداری از فیلمهای هالیوودی به شمار می رود. پس از این فیلم هر ساله تولید فیلمهایی در این ژانر بیشتر شد تا جایی که در سال 2022 بیش از ده فیلم به این عنوان اختصاص داده شده است.
بررسی آمار نشر کتاب درسال 2021 گویای این مفهوم است، کتابهایی که به عنوان کتاب منتخب هم در رده سنی کودک و نوجوان و هم در رده سنی بزرگسالان معرفی شده است، اغلب برگرفته از فیلمها و سریال های مشهور غالباً آمریکایی و یا خارجی هستند. کتاب هری پاتر، آبشار جاذبه[7]، مانگای ناروتو ، تل ماسه[8]، شش کلاغ[9] و در نهایت ترانس اومانیسم INC که در حقیقت نسخه کپی شده فیلمهای علمی- تخیلی آمریکایی هست که این بار در قالب کتاب برگزیده شده است. بنابراین نفوذ فرهنگ بیگانه را نمی توان انکار کرد. در این خصوص می توان به آیین نامه صادر شده از طرف ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اشاره کرد که در خصوص حفظ ارزش ها و فرهنگ سنتی متذکر می شود و نکاتی را در حوزه حفظ، تحکیم و تعریف ارزشهای اخلاقی مطرح می کند و بصورت مستقیم به نفوذ فرهنگ بیگانه و تخریب ارزشهای ملی – میهنی از طرف آمریکا و سازمان های تروریستی اشاره کرده است.
در باب آثار کلاسیک ادبیات روسیه، این آثار ریشه در هویت، باور و تاریخ ملت روسیه دارند. هویت را نمیتوان فراموش کرد. زمانیکه آمار آثار برگزیده مربوط به سالهای 2020 به قبل مورد مطالعه قرار می گیرد، مشخص می شود که مطالعه آثار کلاسیک همچنان به عنوان یکی از انتخاب های مردم روس بوده، بنابراین به نظر می رسد در این میان خلق آثار جدید همواره می توانند برای خوانندگان متفاوت باشند و به گونه ای مانند یک سرگرمی و یا مانند تماشای یک فیلم جدید و مدرن با اکران واژه ها گیشه پرفروش ترین ها را از آن خود نمایند.
خلق و مطالعه آثار علمی تخیلی مانند مانگا، ترانس اومانیسم، هری پاتر و ... تنها می تواند سفری درون ذهنی و کوتاه برای مخاطب ایجاد نماید که البته نفع مطالعه چنین کتابهایی در نهایت به ذینفعان در سیاستگذاری فرهنگی خواهد رسید.
منابع :
1- http://islamfond.ru/fa/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87/item/3659
2- https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/ros/y2022/g17/
4- В. А. ЛУКОВ ,Трансгуманизм, Энциклопедия гуманитарных наук, 2017, No 1
5- https://www.litres.ru/viktor-pelevin/transhumanism-inc-transgumanizm-inc/chitat-onlayn/
6- https://www.litres.ru/fredrik-bakman/trevozhnye-ludi/chitat-onlayn/
https://strategy24.ru/rf/culture/projects/osnovy-gosudarstvennoy-politiki-po-sokhraneniyu-i-ukrepleniyu-traditsionnykh-rossiyskikh-dukhovnonravstvennykh-tsenn
