تحصیلات شرقشناسی در دانشگاه مسکو به صورت رسمی در پیش‌نویس فرمان تأسیس دانشگاه مرکزی روسیه در نظر گرفته شده و در تاریخ 12 ژانویه 1755 توسط امپراتریس روسیه، الیزابت پترونا تأیید گردید.
در اوائل زبان‌های عبری کهن به عنوان زبان انجیل، و زبان ترکی- تاتاری به عنوان زبان بسیار مهم برای اتباع روسیه در داخل و خارج کشور، تدریس می شد.
در سال 1804، یک روز پیش از سالروز پنجاه سالگی دانشگاه امپراتوری مسکو، اساسنامه ای به تصویب رسید که طبق آن قرار شد در بخش واژه شناسی (فیلولوژی) دانشکده فلسفه، گروه زبان های شرقی افتتاح شود. آلکسی واسیلیویچ بولدیرف، به عنوان نخستین پروفسور این گروه، در سال 1818 فارغ التحصیل شد که بتدریج ریاست این بخش ودانشگاه را عهده دار گردید و اولین کتاب‌های درسی و متون منتخب ادبیات عربی و فارسی را به نگارش درآورد.
در سال 1855 گروه زبان های شرقی به گروه سانسکریت مبدل شد و پاول یاکُولیویچ پتروف-شرق‌شناس وزبانشناس شهیر روس ـ تا سال 1875 ریاست این گروه را بر عهده داشت.
از اواسط قرن نوزدهم، تحصیلات شرق شناسی در در چارچوب درس‌های زبان، تاریخ و اقتصاد در دانشکده های مربوطه تعلیم و تدریس می شد. میان این دانشگاه و انستیتوی زبان های شرقی لازارِف (از سال 1921 – دانشگاه شرق شناسی مسکو) روابط تنگاتنگی برقرار بود.
در زمان شوروی، چارچوب‌های معین میان‌رشته ای شرقشناسی از جمله زبان شناسی، ادبیات، تاریخ، باستان شناسی و اقتصاد تشکیل و تحکیم گردید. روابط مستقیم با نمایندگان کشورهای آسیا از طریق دانشگاه کمونیستی زحمتکشان شرق برقرار و توسعه داده شد که از آن به عنوان "ابزار انقلابی سازی ملت استعماری" ارزیابی می گردید.
طی سال های جنگ جهانی دوم، علم و تعالیم شرق شناسی در دانشگاه مسکو از ساختار معینی برخوردار گردید. در سال 1943 در بخش فیلولوژی شرق شناسی، گروه های واژه شناسی ترکی و فارسی افتتاح شد. در سال 1944 نیز در دانشکده تاریخ، بخش تاریخ کشورهای خاور نزدیک، تاریخ کشورهای خاور میانه و تاریخ کشورهای خاور دور تأسیس گردیده و درسال 1953 گروه زبان شناسی چینی اضافه شد.
24 ژوئن 1956 – تاریخ رسمی تأسیس انستیتوی زبان های شرقی (در حال حاضر– انستیتوی کشورهای آسیا و آفریقا) دانشگاه دولتی لومونوسوف مسکو بر اساس بخشهای شرقشناسی دانشکده های تاریخ و زبانشناسی این دانشگاه است.
در حال حاضر، ریاست انستیتو بر عهده ایگور ابوالغازی‌یف میباشد.
در انستیتو سه بخش زبانشناسی، تاریخ و اجتماعی- اقتصاد فعالیت دارد که در چارچوب آن، درس های مربوط به شرق شناسی در 16 رشته تدریس می شود. همچنین انستیتو شامل 13 مرکز علمی، آموزشگاه و گروه آموزش جامع است.
درس های مربوط به اسلام در 6 گروه تدریس می شوند:
1. گروه زبان عربی؛
2. گروه زبان فارسی؛
3. گروه زبان ترکی؛
4. گروه تاریخ کشورهای خاور نزدیک و خاور میانه؛
5. گروه سیاست شناسی شرق؛
6. گروه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز.
شرایط تحصیل و گرفتن پذیرش در انستیتوی کشورهای آسیا و آفریقا (ISAA):
تحصیلات در این دانشگاه در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترا و پست دکترا امکان پذیر میباشد.
برای ورود به دانشگاه، رشته هایی هستند که 5 ساله بوده و بعد از اتمام تحصیل، مدرک کارشناسی ارشد اعطا میگردد و در واقع کارشناسی ارشد پیوسته می‌باشند.
کارشناسی:
دوره کارشناسی در رشته «شرق شناسی ومطالعات آفریقا» میباشد. این تخصص شامل سه گرایش زیر میباشد:
· توسعه اقتصادی-اجتماعی کشورهای آسیا و آفریقا؛
· تاریخ ملت‌های آسیا و آفریقا؛
· زبان و ادبیات ملت های آسیا و آفریقا.
مدت این دوره 4 ساله است. همه استاندارهای آموزشی در این انستیتو، طبق استانداردهای آموزشی تخصصی عالی فدراسیون روسیه میباشد. دانشجویانی که دوره کارشناسی را به صورت موفق به اتمام برسانند، میتوانند بلافاصله در مقطع کارشناسی ارشد، تحصیلات خود را ادامه دهند.
کارشناسی ارشد:
مقطع کارشناسی ارشد در رشته «شرق شناسی و مطالعات آفریقا» میباشد. تحصیل و کل استانداردهای آموزشی، مطابق با استانداردهای آموزشی تحصیلات تخصصی عالیه فدراسیون روسیه است. دوره ی کارشناسی ارشد دو ساله و به صورت حضوری است. این دوره به صورت آزاد و غیرآزاد میباشد و شهروندان خارجی نیز میتوانند در این رشته تحصیل نمایند.
گرایش های مقطع کارشناسی ارشد عبارتند از:
· اقتصاد کشورهای آسیا و آفریقا؛
· تاریخ کشورهای آسیا و آفریقا؛
· زبان کشورهای آسیا و آفریقا؛
· ادبیات کشورهای آسیا و آفریقا؛
· سیاست و روابط بین الملل در کشورهای آسیا و آفریقا
دوره دکترا و فوق دکترا
در دوره دکترا، تنها دانشجویانی میتوانند در دوره دکتری پذیرش شوند که دوره کارشناسی ارشد را گذرانده و با نمرات عالیه دفاع کرده و دارای توصیه‌نامه از شورای علمی دانشگاه باشند. دوره دکترا شامل گرایش‌های زیر میباشد:
· اقتصاد؛
· علوم سیاسی و مطالعات منطقه‌ای؛
· زبان شناسی و ادبیات؛
· تاریخ و باستان‌شناسی.
بعد از دریافت مدرک دکترا، دانشجویانی که دارای رزومه بسیار قوی بوده و فعالیت های علمی از قبیل کتاب، مقالات علمی- پژوهشی و مونوگرافی داشته باشند، بعد از تایید شورای علمی دانشگاه، میتوانند تحصیلات خود را در مقطع فوق دکترا ادامه دهند.
تحصیلات تکمیلی:
این دوره برای ارتقاء سطح دانشجویان و فارغ التحصیلان در نظر گرفته شده است. دوره های تکمیلی برای گروه های مختلف متفاوت است، به عنوان مثال برای کارکنان در مدارس عالی دوره های تخصصی خاصی در نظر گرفته شده و برای دوره های تکمیلی و گروه های دیگر بسته به نوع کار، این دوره ها از هم متمایز می‌شوند.
مرکز آموزشی انستیتوی آسیا و آفریقا، دوره‌های آموزشی زبان برای دانشجویان مختلف پیشنهاد می‌دهد. در حاشیه این دوره های آموزشی، سطح دانش اساتید افزایش داده می‌شود. این دوره‌ها به صورت آزاد و غیررایگان هستند و بسته به نوع دوره، هزینه ها متفاوت است. یکی از این دوره‌ها، مخصوص مترجمان است که آنان را به صورت تخصصی برای فعالیت‌های دولتی آماده می‌نمایند. بعد از گذراندن هر دوره، امتحان گرفته و به افراد واجد شرایط، مدرک داده می‌شود.
تحصیلات پیش دانشگاهی
برای دانش‌آموزان بعد از اتمام دبیرستان و قبل از ورود به دانشگاه، امکان گذراندن دوره پیش دانشگاهی در«مدرسه شرق‌شناسان جوان» وجود دارد. در این مدرسه، دوره ها به صورت رایگان است و دانش آموزان میتوانند دوره های زبان خارجی و دوره‌های پیش‌دانشگاهی را قبل از ورود به دانشگاه بگذرانند. در این دوره ها، کارآموزان و دانشجویان دکترا، تدریس می‌کنند . هدف از این دوره‌ها، ترسیم و آشنایی کلی با شرقشناسی، کشورها و منطقه است که بعدا در انستیتو به آنها مفصلا آموزش داده خواهد شد. در واقع این دوره، برای آماده سازی شرق شناسان جوانی ست که در طول دو ترم، دوره‌های درسی مانند تاریخ، فرهنگ، قوم‌شناسی و مطالعات منطقه ای شرق را می‌گذرانند. در این دوره، موضوعات گوناگون از جمله تاریخ و فرهنگ چین، ژاپن، هند، کشورهای خاور نزدیک و خاورمیانه، آسای جنوب شرقی آموزش داده می‌شود.
طول این دوره یک سال است که دو بار در هفته و روزهای غیرتعطیل برگزار میگردد. بعد از پایان دوره، به دانشجویان مدرک گذراندن این دوره داده میگردد.
امکان تغییر قراداد از حالت آزاد (غیررایگان) به حالت دولتی (رایگان)
در صورت وجود صندلی خالی و بودجه، با گذاشتن شرایط خاص این امکان وجود دارد که تحصیلات به حالت دولتی رایگان درآید. بدین منظور ابتدا باید به کارشناس تحصیلات دولتی رایگان آن دوره مراجعه نموده و با شرایط و ضوابط آن در سایت آشنا گردید.
سایت رسمی این انستیتو به زبان روسی و انگلیسی است که برای افرادی که به زبان روسی آشنا نیستند، امکان دسترسی به اطلاعات جامع با تغییر زبان، وجود دارد.
منبع: سایت رسمی انستیتوی کشورهای آسیا و آفریقا (ISAA)
* این مقاله به سفارش بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، بر اساس اطلاعات موجود در وبسایت رسمی انستیتو کشورهای آسیا و آفریقا به فارسی ترجمه شده و نگارش یافته است.
